Trwa Pesach. To najważniejsze żydowskie święto, w tym roku obchodzone jest od 19-go do 27-go kwietnia. Z okazji czczonego na pamiątkę wyjścia Żydów z niewoli egipskiej Pesach, w Sarajewie zaplanowano kilka imprez kulturalnych, których organizatorem (przy finansowym wsparciu Ministerstwa Kultury i Sportu Kantonu Sarajewo) jest sarajewski Związek Żydowski (Jevrejska Zajednica BiH). Przewodniczący JZBiH Jakob Finci przyjął życzenia m.in.od władz miejskich i Reisu-l-ulemy ef. Mustafy Cericia.
Gwoździem programu była jednak promocja nowego wydania "Sarajewskiej Hagady", która odbyła się w Teatrze Narodowym zeszłej niedzieli. Co ważne - Hagada po raz pierwszy (wraz z objaśnieniami ilustracji) została przetłumaczona na bośniacki i angielski.
Hagada, tradycyjnie odczytywana podczas "sederu" - uroczystej wieczerzy poprzedzającej święto, opisuje m.in. wyjście Żydów z niewoli w Egipcie, zawiera psalmy, modlitwy, fragmenty Biblii, starych legend, anegdot i dziecięcych piosenek, a kończy sie popularną "Had gadja".
Sarajewska Hagada to jednak dzieło wyjątkowe i na pewno jeden z największych kulturalnych skarbów stolicy BiH. Dobrze strzeżony oryginał od 1894r. znajduje się w Muzeum Narodowym BiH (Zemaljski muzej BiH). Bogaty iluminowany rękopis powstał prawdopodobnie w 14-tym wieku w Hiszpanii, skąd uciekający przed inkwizycją Sefardyjczycy, przywieźli go do Bośni. Tutaj, ukrywany podczas II wojny, zachował się do dziś. Zawierająca 142 pergaminowe strony księga uważana jest za rzadki przykład sztuki iluminatorskiej średniowiecza. Jej treść natomiast stanowi jednocześnie interesujący zapis ówczesnych obyczajów i wierzeń.
Słowem wyjaśnienia - Żydzi (przeważnie sefardyjscy) to czwarta ważna grupa w religijno-kulturowym tygielku BiH. Pierwsi Sefardyjczycy (Spaniolowie) zjawili się w Sarajewie prawdopodobnie w 1566r zajmując m.in. dzielnicę Bjelave. Żydzi sefardyjscy w BiH (w sensie fizycznym) nigdy nie mieszkali w gettach, posiadali znaczną swobodę, a zachowując i pielęgnując swoje tradycje i język hiszpańsko-żydowski - ladino, utrzymywali kontakty z kulturą otoczenia. W 1581r. powstała w Sarajewie ich pierwsza synagoga.
Spaniolowie, będący wytrawnymi lekarzami, bankierami, zakładali również żydowskie towarzystwa kulturalno-oświatowe ("La Benevolencija" istnieje od 19w. do dziś), biblioteki, tworzyli literaturę w swoim języku (m.in. Laura Papo-Bohoreta zm.1941, na serb.-chor. tłumaczył z ladino Isak Samokovlija, zm.1955).
Po II wojnie i masowej zagładzie Żydów Sefardyjczycy, ich język i kultura, niemal zniknęły z Bośni. Także ostatnia wojna przyczyniła się do ich migracji. Obecnie liczbę Sefardyjczyków w BiH szacuje się na ok. 1000 osób.
Tym bardziej pozytywna wydaje się wiadomość, że niedługo w Banja Luce ponownie powstanie synagoga. Jak zapewnia przewodniczący tamtejszej gminy żydowskiej Jakob Danon, miasto zabezpieczyło parcelę pod zabudowę, a tym samym zyska nową międzynarodową przestrzeń kulturalną. Z powodu małej liczby członków gminy (ok. 70 rodzin) synagoga będzie godzić elementy sefardyjskie i aszkenazyjskie.
Żydzi aszkenazyjscy zaczęli napływać do BiH w czasach okupacji Austro-Węgier, a tylko w Banja Luce do II wojny światowej powstały 4 synagogi.
Świąteczne uroczystości potrwają w BiH do następnej niedzieli, kiedy odbędzie się drugi seder, związany m.in. z uczczeniem 60-tej rocznicy istnienia państwa Izrael.
(źródło: fildzan-viska, saray.net., benevolencija.eu, sarajevo-x.com)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz